Wyjeżdżasz, pamiętaj o mnie… – Historia o rodzinnych ranach, które nigdy się nie goją

Zatrzymałem się gwałtownie na poboczu, tuż przed starym domem moich rodziców w podwarszawskiej wsi. Silnik jeszcze pracował, ale ja już nie słyszałem jego jednostajnego pomruku – w głowie miałem tylko jedno: czy matka mi wybaczy? Czy siostra w ogóle otworzy drzwi? Po tylu latach nieobecności, po tylu kłamstwach i ucieczkach…

Wysiadłem, czując jak drżą mi ręce. Zimny listopadowy wiatr szarpał moją kurtką. W oknie kuchni mignęła znajoma sylwetka – to musiała być Anka, młodsza o trzy lata siostra. Zawsze była tą silniejszą, tą która zostawała, kiedy ja wyjeżdżałem. Przełknąłem ślinę i ruszyłem przez zarośnięty ogród, gdzie kiedyś z ojcem sadziłem jabłonie. Teraz drzewa były dzikie, nieprzycinane od lat.

Zanim zdążyłem zapukać, drzwi otworzyły się z trzaskiem.

– Co ty tu robisz? – głos Anki był ostry jak brzytwa.

– Przyszedłem… pogadać. Z mamą. Z tobą. – Zawahałem się. – Z wami wszystkimi.

– Po pięciu latach? Po tym, jak nawet na pogrzeb ojca nie przyjechałeś? – Jej oczy płonęły gniewem.

Nie miałem słów. Wtedy byłem za granicą, w Niemczech, pracowałem na budowie. Bałem się wrócić. Bałem się spojrzeć matce w oczy.

– Anka…

– Mama jest w kuchni. Ale nie wiem, czy będzie chciała z tobą rozmawiać. – Odsunęła się niechętnie.

Wszedłem do środka. Zapach starego domu uderzył mnie jak fala: cebula smażona na oleju, wilgoć, kurz i coś jeszcze – zapach dzieciństwa. W kuchni przy stole siedziała mama. Bardzo się postarzała. Jej dłonie były pomarszczone, paznokcie krótkie, spracowane.

– Cześć, mamo…

Nie podniosła wzroku znad kubka herbaty.

– Wróciłeś? Na jak długo tym razem? – spytała cicho.

Usiadłem naprzeciwko niej. Przez chwilę milczeliśmy.

– Na stałe – powiedziałem w końcu. – Straciłem pracę w Monachium. Nie mam już tam czego szukać.

– A tu masz? – Jej głos był gorzki.

Anka stała w drzwiach, ręce skrzyżowane na piersi.

– Próbuję… zacząć od nowa. Chciałem was przeprosić. Za wszystko.

Mama spojrzała na mnie po raz pierwszy. W jej oczach zobaczyłem łzy i zmęczenie.

– Twój ojciec do końca na ciebie czekał. Codziennie patrzył przez okno, czy nie wracasz. Umarł z żalem do ciebie…

Zacisnąłem pięści pod stołem.

– Wiem… Wiem, że zawiodłem was wszystkich.

Anka prychnęła.

– A pamiętasz, jak obiecywałeś mi, że wrócisz na moje wesele? Że będziesz świadkiem? Musiałam prosić kuzyna Tomka! Nawet nie zadzwoniłeś!

– Było mi wstyd… Nie miałem pieniędzy na bilet…

– Ale na piwo w Monachium miałeś! – krzyknęła.

Mama podniosła rękę.

– Dość! Anka! Twój brat wrócił. Może dajmy mu szansę?

Siostra odwróciła się na pięcie i wyszła trzaskając drzwiami do swojego pokoju.

Zostaliśmy sami z mamą. Siedziała cicho, bawiąc się łyżeczką.

– Synku… Ja już nie mam siły się gniewać. Ale nie wiem, czy potrafię ci zaufać jeszcze raz.

Poczułem łzy pod powiekami.

– Spróbuję to naprawić. Obiecuję.

Przez kolejne dni próbowałem odnaleźć się w domu rodzinnym. Pomagałem w ogrodzie, robiłem zakupy, naprawiałem cieknący kran. Ale Anka traktowała mnie jak powietrze. Mama była uprzejma, ale chłodna.

Pewnego wieczoru usłyszałem rozmowę przez cienką ścianę:

– Mamo, on znowu wyjedzie! Znowu nas zostawi! – szeptała Anka.
– Daj mu szansę…
– On zawsze wszystko psuł! Przez niego ojciec miał zawał! Przez niego musiałam rzucić studia i zostać tu z tobą!
– Aniu…
– Ja go nienawidzę!

Te słowa bolały bardziej niż cokolwiek innego.

W sobotę rano przyszedł do nas sąsiad – pan Marian.

– O! Michał! Ty żyjesz! – zaśmiał się głośno i poklepał mnie po plecach. – Słyszałem, że wróciłeś na stare śmieci!

Mama uśmiechnęła się blado.

– Tak, panie Marianie. Chcę pomóc mamie i Ani.

Sąsiad spojrzał na mnie uważnie.

– Dobrze robisz. Ale pamiętaj: tu ludzie mają długą pamięć…

Wieczorem zadzwonił mój dawny przyjaciel z liceum – Bartek.

– Michał! Słyszałem od matki, że wróciłeś! Wpadnij jutro do mnie na grilla! Będzie też Magda…

Zamarłem. Magda – moja pierwsza miłość. Ta, którą zostawiłem bez słowa wyjaśnienia przed maturą, bo bałem się odpowiedzialności i uczuć silniejszych niż rozsądek.

– Nie wiem…

– No weź! Ona już dawno wyszła za mąż! Ma dwójkę dzieci! Nie bój się!

Zgodziłem się po długim namyśle.

Na grillu atmosfera była napięta. Bartek próbował żartować, ale Magda patrzyła na mnie z dystansem.

W końcu podeszła do mnie z kieliszkiem wina:

– Michał… Po co wróciłeś?
– Nie miałem już dokąd pójść…
– A myślisz, że tu ktoś na ciebie czekał?
– Nie… Ale chciałbym to wszystko naprawić.
– Za późno na przeprosiny. Ludzie tu pamiętają więcej niż ci się wydaje.
– Magda… Przepraszam za to wszystko wtedy…
– Nie przepraszaj mnie. Przeproś siebie samego. I swoją rodzinę.

Odeszła zostawiając mnie z poczuciem pustki większej niż kiedykolwiek wcześniej.

Kolejne tygodnie były walką o każdy gest życzliwości ze strony matki i siostry. Pomagałem przy remoncie dachu, jeździłem z Anką do lekarza z jej synkiem Kubusiem (bo tak, była już matką samotnie wychowującą dziecko po rozwodzie). Ale ona wciąż była chłodna.

Pewnego dnia wieczorem usiadła naprzeciwko mnie przy stole:

– Michał… Powiedz mi szczerze: czemu uciekłeś wtedy do Niemiec?
Zamilkłem na chwilę.
– Bałem się życia tutaj. Bałem się odpowiedzialności za was wszystkich po śmierci taty… Bałem się być taki jak on: zmęczony życiem, rozczarowany synem…
Anka popatrzyła na mnie długo:
– Myślisz, że tylko ty się bałeś? Ja też chciałam uciec! Ale ktoś musiał zostać przy mamie!
Zacisnąłem powieki:
– Przepraszam…
Anka westchnęła:
– Może kiedyś ci wybaczę. Ale nie dziś.
Wstała i wyszła do swojego pokoju.

Minęły miesiące zanim mama zaczęła traktować mnie jak syna a nie gościa. Anka powoli łagodniała – szczególnie gdy pomagałem jej z Kubusiem i gdy zobaczyła, że naprawdę zostałem: znalazłem pracę w pobliskim sklepie budowlanym, przestałem pić i zacząłem oszczędzać na remont domu.
Ale nigdy nie zapomnę tej pierwszej zimy po powrocie: samotności przy rodzinnym stole wigilijnym; łez matki; milczenia siostry; pustego miejsca po ojcu; i własnego poczucia winy tak ciężkiego jak śnieg zalegający na starych jabłoniach za oknem.
Czasem myślę: czy gdybym został wtedy w Polsce, wszystko potoczyłoby się inaczej? Czy można naprawić rodzinne rany latami nieobecności i jednym powrotem?
A wy – czy wierzycie w drugą szansę dla takich jak ja?